مقدمه ای بر تجارت الکترونیک
با توجه به پیشرفتهای فناوری روزمره و شتابان, جوامع به جوامعی مبتنی بر دانش و آگاهی تبدیل شدهاند. توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به مؤسسات و سازمانها این امکان را میدهد که فعالیتهای تجاری و مبادلات خود را با سرعت و انعطافپذیری انجام دهند.در قرن بیست و یکم فناوری اطلاعاتی و ارتباطی با سرعت بیشتر پیشرفت و توسعه خواهد کرد.
پیشرفتهای به وجود آمده در فناوری اطلاعات و ارتباطات در اواخر قرن بیستم باعث شکلگیری تجارت الکترونیکی شده است. تجارت الکترونیکی انقلابی عظیم در شیوه تجارت و کسب و کار به وجود آورده است. تجارت الکترونیکی و به تعبیر وسیعتر کسب و کار الکترونیکی شیوه و نحوه زندگی کردن انسانها را نیز متحول میسازد. کشورهای پیشرفته چندین سال است که تجارت الکترونیکی را آغاز کردهاند و کم کم مسائل و مشکلات آن را تجربه کردهاند
بنابراین تا حدودی بسترهای فناوری, قانونی و سرمایههای انسانی و مادی لازم برای توسعه و گسترش آن را فراهم ساختهاند و در آستانه تحول اساسی و کامل در شیوه کسب و کار و زندگی هستند, که در آن به میزان وسیع از فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده خواهد شد.علاوه بر کشورهای پیشرفته, کشورهای در حال توسعه نیز به منظور ایجاد زیرساختها و بسترهای لازم برای تجارت الکترونیکی, در حال برنامهریزی و تلاش هستند. در کشور ما هم تلاشهای پراکندهای صورت گرفته است، اما برای پیشرفت بیشتر در این زمینه تقویت بستر تجارت الکترونیکی و زیرساخت های آن ضروری است.
رشد سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات در دهه پایانی قرن بیستم و شروع قرن بیست و یکم افقهای جدیدی را بر روی کسب و کار و تجارت باز نمود این افقهای جدید سبب تحول در امر تجارت گردید و با سرعت و شتاب وصفناپذیری در حال گسترش میباشد.تحولات در زمینه فناوری اطلاعاتی و ارتباطی به حدی زیاد و مؤثر بوده که بعضیها عصر حاضر را عصر اطلاعات و تحولات را به انقلاب اطلاعاتی تعبیر مینمایند. انقلاب اطلاعاتی سبب ایجاد شیوههای نوین و بیسابقه در تولید, پردازش و انتقال اطلاعات میگردد. شیوههای جدید به علت اینکه موجب افزایش کارایی, بهرهوری, اثربخشی و بالا بردن سرعت در برقراری ارتباطات, و کاهش هزینهها شده است, از طرف شرکتها و سازمانهای تجاری با استقبال زیادی مواجه گردیده است و در عرصه نوین رقابت, مزیتهای رقابتی زیادی را برای آنها به همراه خواهد داشت.در سال ۱۹۹۱ اینترنت در سراسر دنیا فقط ۳ میلیون کاربر داشت و از طریق اینترنت تجارتی صورت نمیگرفت ولی در حال حاضر امکان استفاده از اینترنت تقریبا در همه جا فراهم است، و افراد خریدهای خود را به صورت پیوسته از پایگاههای تجارت الکترونیکی انجام می دهند. با توجه به مزیتهای زیادی که تجارت الکترونیکی در بردارد پیشبینی میگردد در آینده نزدیک, با سرعت زیادتری مورد استفاده قرار گیرد و انقلاب دیگری را در ع.رصه تجارت به وجود آورد. این انقلاب جدید نحوه خرید و فروش کالا و خدمات توسط مؤسسات تجاری و اشخاص را متحول میسازد
باجاج تجارت الکترونیکی را این گونه توصیف مینماید: تجارت الکترونیکی یعنی مبادله اطلاعات تجاری بدون استفاده از کاغذ است که در آن نوآوریهایی مانند مبادله الکترونیکی دادهها, پست الکترونیکی, تابلو اعلانات الکترونیکی, انتقال الکترونیکی وجوه و سایر فناوریهای مبتنی بر شبکه به کار برده میشود. تجارت الکترونیکی نه تنها عملیاتی را که در انجام معاملات به طور دستی و با استفاده از کاغذ صورت میگیرد به حالت خودکار درمیآورد, بلکه سازمانها را یاری میکند به یک محیط کاملاً الکترونیکی قدم بگذارند و شیوههای کاری خود را تغییر دهند. مبادلات میتواند بین بنگاههای تجاری, شرکتها و مصرفکننده انجام شود. اما اینترنت شامل یک طیف وسیعتر از فعالیتهای بالقوه تجاری و تبادل اطلاعاتی است. به عنوان نمونه اینترنت به شرکتها, اشخاص و دولتها یک زیرساخت الکترونیکی را پیشنهاد میکند که قادر است بازارهای مجازی مزایده برای کالاها و خدمات ایجاد کنند. مثلاً ebay.com جزو اولین سایتهایی است که موفق شد چارچوبی ایجاد کند که در آن مصرفکنندگان بتوانند کالاها و خدمات بسیار متنوعی را با افراد دیگر(C2C) و یا (C2B) داد و ستد کنند.
هدف از بکارگیری تجارت الکترونیکی توسعه روشهای قدیمی تجارت نیست بلکه ارائه روشی جدید در انجام امور بازرگانی محسوب میشود. با توجه به این روش جدید بازرگانان قادرند محصولات خود را به شکل تمام وقت و به تمام خریداران در سرتاسر جهان مستقل از مرزهای جغرافیایی و ملتها عرضه کنند.با توجه به نو بودن مفهوم تجارت الکترونیکی هنوز اغلب مردم فکر میکنند تجارت الکترونیکی معادل خرید و فروش از طریق شبکه اینترنت میباشد. در صورتی که این فقط جزء کوچکی از تجارت الکترونیکی محسوب میشود. تجارت الکترونیکی امروزه مفهوم بسیار وسیعی دارد که جنبههای مختلف تجارت, اقتصاد و بانکداری را دربرمیگیرد. تجارت الکترونیکی شامل خردهفروشی, عمدهفروشی کالاهای قابل لمس (مثل اتومبیل) و کالاهای غیرقابل لمس (مثل اطلاعات, نرمافزار), ارائه سرویسهای مختلف به مشتریان نظیر مشاورههای پزشکی, حقوقی, مشاورهای مدیریتی و تخصصی و دیگر موارد تجارت مثل راهاندازی مناقصات و مزایدهها و تبادل کالا با کالا و همچنین شامل هر گونه تراکنش مالی / تجاری بین مؤسسات و افراد مختلف میگردد.